♪ “Huawei ရဲ႕ ေကြးညႊတ္ေပ်ာ့ေျပာင္းတဲ့ စမတ္ဖုန္းကိုလာမယ့္ႏွစ္မွာ ေရာင္းမည္” ♫

လြန္ခဲ့သည့္ဆယ္ႏွစ္ကသာဆုိလွ်င္အြန္လုိင္းလံုၿခံဳေရးဆုိေသာအရာသည္လူတုိင္းႏွင့္မပတ္သက္ပါ။ ပညာရည္နိမ့္ပါးသူမ်ားအြန္လုိင္းမသံုးသလို အြန္လုိင္းသံုးမည္ဆုိလွ်င္လည္း PACဟုဆုိေသာအင္တာနက္ဆိုင္မွာ သြားသံုးဖုိ႔လုိေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။အင္တာနက္ဆုိင္မွာအြန္လုိင္း သံုးလွ်င္ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္သံုးရမည္။ ပညာရည္နည္းသူမ်ား၊ဥာဏ္ရည္ နည္းသူမ်ား ကြန္ပ်ဴတာကုိအေရလည္ေအာင္မသံုးတတ္။ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀၀၇ ပတ္၀န္းက်င္မွာအြန္လုိင္းသံုးစြဲ သူတုိင္း ျပည္သူဦးေရ၏ တစ္ရာခိုင္ႏႈန္း ေအာက္မွာပဲရွိသည္။ ယခုမူစမတ္ဖုန္းႏွင့္မုိဘုိင္း စနစ္ေက်းဇူးေၾကာင့္ အတန္းပညာနည္းၿပီးဥာဏ္ရည္နိမ့္သူအေတာ္မ်ားမ်ားအြန္လုိင္း သံုးေနၾကပါသည္။စမတ္ဖုန္းကြၽမ္းကြၽမ္းက်င္က်င္သံုးတတ္ေအာင္ေလ့က်င့္သည့္အလုပ္မွာကြန္ပ်ဴတာ ပညာသင္ရသလိုမၾကာ။တစ္ရက္ႏွစ္ရက္အတြင္းမွာပင္ အြန္လုိင္းလူလည္ျဖစ္ႏိုင္သည္။ထို႔ေၾကာင့္ မိုဘုိင္းဖုန္းသံုးသူ အေတာ္ မ်ားမ်ားအနိမ့္ဆံုးViberေလာက္သံုးၾကပါသည္။ပါးေရနပ္ေရအေတာ္ အတန္ရွိလာသည့္အခါfacebookသံုးၾကသည္။အေတာ္လူေရလည္လာသည့္အခါအြန္လုိင္းမွေငြလႊဲၾကပါသည္။ထုိ႔ေၾကာင့္အြန္လုိင္းလံုၿခံဳမႈသည္လူအမ်ား အတြက္အေရးႀကီးပါသည္။

မိုဘိုင္းဖုန္းေပၚမွေန၍အြန္လုိင္းသံုးသည့္အခါfacebook, instagram, Pinterestစသည့္နာမည္ႀကီးwebsiteအေတာ္မ်ားမ်ားကုိappမွေန၍ တိုက္႐ိုက္သံုးႏိုင္သည္။သို႔ေသာ္ယင္းထက္မကအြန္လုိင္းႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ သံုးသည့္အခါbrowserကုိေရွာင္လႊဲ၍မရ။ကြန္ပ်ဴတာေပၚမွာသံုးသံုး၊ မုိဘုိင္းဖုန္းေပၚမွာသံုးသံုး browser၏လံုၿခံဳေရးအေရးပါမႈမွာအတူတူျဖစ္ပါ သည္။ထို႔ေၾကာင့္Antivirus software ေကာင္းေကာင္းသံုးၿပီးsafe browsingအကာအကြယ္ရယူသင့္သလုိ မိမိဘာသာအကာအကြယ္လုပ္ ရမည့္ကိစၥမ်ားကိုလည္းမပ်င္းမရိ ေဆာင္ရြက္ဖို႔လုိသည္။ အလြယ္ကူ ဆံုး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည့္ကိစၥမ်ားထဲတြင္Do Not Track ပါ၀င္သည္။ မိမိ၏လုပ္ရပ္မ်ားအား Browserမွ တစ္ဆင့္ေျခရာခံမည့္သူတို႔ကုိDo Not Trackလုပ္ငန္းစဥ္ျဖင့္ဟန္႔တားျခင္းျဖစ္ပါသည္။သူတစ္ပါးကိစၥကုိ မဆီမဆုိင္အေခ်ာင္းအေျမာင္းသန္သူတို႔အားဟန္႔တားသည့္အလိုအေလ်ာက္လုပ္ငန္းစဥ္လည္း ျဖစ္ပါသည္။

Chrome browser တြင္Do Not Track လုပ္ငန္းစဥ္ကုိအသံုးျပဳမည္ ဆုိပါက အစက္သံုးစက္ပံုျပထားေသာေနရာတြင္ကလစ္ႏွိပ္ရပါမည္။ၿပီးလွ်င္ setting>show advanced settingအတုိင္း၀င္ရပါမည္။ၿပီးလွ်င္send a Do Not Track Optionအားေရြးေပးရပါမည္။ Firefox တြင္ ျဖစ္ပါက menu>options အတုိင္းသြားရပါမည္။သုိ႔တည္းမဟုတ္address barတြင္about: preferenceဟု႐ိုက္ထည့္ၿပီးenter ေခါက္ရပါမည္။ Options Window ေပၚလာသည့္အခါprivacy>manage Do Not Track Settingကိုေရြးေပးရပါမည္။Do Not Track ကုိေရြးျခင္းေၾကာင့္browsing လုပ္ငန္းစဥ္ ေႏွးေကြးသြားမည္မဟုတ္သလိုwebsiteမ်ားအလုပ္လုပ္ျခင္း လည္းရပ္ဆုိင္းသြားမည္မဟုတ္ပါ။အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ယင္းလုပ္ငန္း စဥ္သည္လြန္စြာအစြမ္းမထက္လွျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

Do Not Trackသည္အေႏွာင့္အယွက္မေပၚရန္ပန္ၾကားခ်က္တစ္ခု သာျဖစ္ပါသည္။စည္းကမ္းသတ္မွတ္ ခ်က္တစ္ခုမဟုတ္ပါ။ထို႔ေၾကာင့္မိမိ ၏identityကုိကာကြယ္ရန္browserတြင္အျခားေသာလံုၿခံဳေရးအစီ အမံမ်ားေဆာင္ရြက္သင့္ပါသည္။အထူးသျဖင့္ေၾကာ္ျငာမ်ားတားဆီးပိတ္ပင္ ေသာad block လုပ္သင့္သည္။မိုဘုိင္းဖုန္းသံုးbrowserအေတာ္မ်ားမ်ား တြင္ad block လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ပါတည္းပါ၀င္ၿပီးျဖစ္သည္။ေၾကာ္ျငာတားဆီး လုပ္ငန္းအမွန္တကယ္အလုပ္လုပ္၏မလုပ္၏ကုိTest Panopticlick ဟူေသာ online tool ကိုသံုးၿပီးစစ္ေဆးႏိုင္သည္။www.panopticlick. eff.org တြင္၀င္ၿပီးေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ယင္းtoolကုိElectronic Frontier Foundationမွေန၍ေရးဆြဲထားျခင္းျဖစ္သည္။Panopticlickသည္ browserရွိေၾကာ္ျငာတားဆီးမႈလုပ္ငန္းစဥ္အသက္၀င္ျခင္းရွိမရွိစစ္ေဆး ေပးႏိုင္သည္။မျမင္ႏိုင္ေသာtrackerမ်ားကုိတားဆီးပိတ္ဆုိ႔ေပးႏိုင္သည္။မိမိ၏finger print dataမ်ားကုိကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။

Browser၏လံုၿခံဳမႈကိုေဆာင္ရြက္ရာတြင္cookiesႏွင့္plug inမ်ားကုိလည္း ေ၀းေ၀းမွာထားဖို႔လိုသည္။Cookiesသည္မုန္႔မဟုတ္ပါ။အြန္လုိင္းသံုးစြဲသူ၏အေလ့အထမ်ားအားမွတ္သားထားေပးျခင္းျဖစ္သည္။ Cookiesႏွင့္ plug inတုိ႔ကbrowsing speedကုိလ်င္ျမန္ေစသည္။အြန္လုိင္းအသံုးျပဳရျခင္းကုိ ပုိမိုအဆင္ေျပလြယ္ကူေစသည္။သို႔ေသာ္တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္မိမိ၏လုပ္ပံု ကုိင္ပံုအ၀၀ကုိေနာက္ေယာင္ခံပါသည္။Privacy သည္ဦးစားေပးရမည့္ အဆင့္ျဖစ္လွ်င္cookiesႏွင့္plug in တုိ႔ကုိေရွာင္ရပါမည္။ ထိုသုိ ႔ေရွာင္မည္ ဆုိလွ်င္Chrome browser ၌setting>privacyအတုိင္း၀င္ရပါမည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ address bar တြင္chrome://settings/content ဟု႐ိုက္ထည့္ၿပီးenter ေခါက္၍လည္းရပါသည္။ထိုေနရာမွေန၍ browser အသံုးျပဳမႈမရပ္မခ်င္းcookiesမ်ားအလုပ္မလုပ္ေအာင္ ထိန္းထားႏိုင္သည္။Keep cookies until you quit your browserႏွင့္ Block third party cookies and site data တို႔ကုိေရြးခ်ယ္ေပးရပါမည္။ ယင္းေနာက္တြင္websiteသုိ႔မဟုတ္ေၾကာ္ျငာရွင္မွေန၍လႊင့္ထုတ္ၿပီး ကြန္ပ်ဴတာထဲသုိ႔ေရာက္ရွိလာမည္ျဖစ္ေသာdataသုိေလွာင္သိမ္းဆည္း ရာဖုိင္မ်ားအားလက္မခံဖို႔အတြက္All cookies and site data ကုိ ေရြးခ်ယ္ေပးရမည္။

လက္သာခံခဲ့လွ်င္ထိုဖုိင္မ်ားအားကြန္ပ်ဴတာထဲတြင္ရာခ်ီ၍ရွိေနမည္ျဖစ္ သည္။ယင္းသုိ႔ရွိေနေသာဖုိင္တစ္ဖုိင္ေပၚတြင္cursor ျဖတ္တင္ပါ။ၿပီးလွ်င္ ဖယ္ရွားရန္အတြက္ၾကက္ေျခခတ္အမွတ္အသားေနရာတြင္ကလစ္ႏွိပ္ရ ပါမည္။Remove allတြင္ကလစ္ႏွိပ္ျခင္းျဖင့္ယင္းဖုိင္အားလံုးကုိ ဖယ္ရွားႏိုင္သည္။ေနာက္တစ္ဆင့္တြင္content setting window အတုိင္း၀င္ၿပီးေအာက္ဘက္သို႔ဆင္းသြားပါ။ၿပီးလွ်င္Java Script ႏွင့္Flashကုိdisableလုပ္ပါ။ပိတ္ပစ္လုိက္ေသာtabမ်ားမွေန၍data အပုိ႔အယူလုပ္ေနျခင္းကုိကာကြယ္ရန္Background sync ကုိdisable လုပ္ႏုိင္သည္။ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းေၾကာင့္websiteမ်ားကမိမိ၏တည္ေနရာအားေျခရာခံျခင္းကုိကာကြယ္ႏိုင္သည္။Pop-up ေၾကာ္ျငာအားလံုးကုိ တားဆိး ပိတ္ပင္ႏိုင္သည္။အျပင္မွေန၍ကြန္ပ်ဴတာရွိwebcamႏွင့္ microphoneအားလွမ္းၿပီးaccessလုပ္ျခင္းကိုလည္းပိတ္ဆုိ႔ႏုိင္သည္။ Firefoxတြင္cookiesႏွင့္pluginမ်ားကုိတားဆီးရန္အတြက္ Options>privacyအတုိင္း၀င္ၿပီးRemember history ကိုေရြးရပါမည္။ ယင္းေနာက္Use Custom Settings for history ကုိထပ္ေရြးရပါမည္။ Optionsမ်ားေပၚလာသည့္အနက္မွAlways to open the drop-down menu>Never to block third-party cookiesတုိ႔ကုိဆက္၍ေရြးသြားရ ပါမည္။IE browser တြင္မူInternet Options ရွိPrivacy tab ေအာက္မွေန ၍cookiesမ်ားကုိရွင္းထုတ္ႏိုင္သည္။Edge browser တြင္setting> Choose what to clearမွတစ္ဆင့္ေရြးခ်ယ္ႏိုင္သည္။

ေရွာင္ရွားရမည့္အထဲတြင္browserမ်ားရွိAuto-fill လည္းပါသည္။ Chrome၏settingထဲတြင္Enable Auto-fill to fill in web forms in a single clickဟူေသာOptionကိုေတြ႕ရပါမည္။ယင္းtoolသည္chrome, Operaႏွင့္Safari browserမ်ားတြင္ပါသည္။ယင္းတို႔မွတစ္ဆင့္ဟက္ကာ မ်ားသည္အြန္လုိင္းသံုးသူ၏ဖုန္းနံပါတ္၊လိပ္စာႏွင့္ဘဏ္ကတ္နံပါတ္မ်ားကုိ ရယူသြားႏိုင္သည္။အတုအေယာင္ဖန္တီးထားေသာwebsiteတစ္ခုတြင္ auto-fill သံုးၿပီးအီးေမးလိပ္စာျဖည့္႐ံုျဖင့္ယင္းႏွင့္ဆက္စပ္ေသာdataမ်ား (ဥပမာ-ဘဏ္ကတ္)သည္ဖံုးကြယ္ထားေသာtext box မ်ားတြင္အလို အေလ်ာက္လာေပၚသည္။ယင္းကုိဟက္ကာကအသာတၾကည္ေစာင့္ယူ႐ံုသာျဖစ္သည္။ကုိယ္ေရးအခ်က္အလက္မ်ား၏လံုၿခံဳေရးႏွင့္privacyကို ထိန္းလိုပါကAuto-fill ကုိenableမလုပ္ထားရန္လိုပါသည္။

ဧဧသက္(ၿဖိဳးဓနဒစ္ဂ်စ္တယ္ဓာတ္ပံု)

Mobile Guide Journal (Every Monday)
https://www.facebook.com/officialmobileguidejournal

www.pyaephyo.com